در عصر دیجیتال، پلتفرمهای رسانه اجتماعی به ابزارهایی قدرتمند با توانایی بیسابقه در تحلیل رفتار کاربران تبدیل شدهاند. در این میان، تیکتاک با الگوریتمهای هوشمند خود، فراتر از یک اپلیکیشن سرگرمی ظاهر شده و قادر است علایق و حتی تمایلات پنهان کاربران را پیش از آنکه خودشان به آنها پی ببرند، تشخیص دهد. این توانایی خارقالعاده، اگرچه در ظاهر جذاب به نظر میرسد، اما نگرانیهای جدی در مورد حریم خصوصی، سلامت روان و مرزهای اخلاقی نفوذ به ذهن دیجیتال کاربران ایجاد کرده است.
الگوریتم تیکتاک؛ از رصد رفتار تا پیشبینی علایق پنهان
قلب تپنده تیکتاک، مجموعهای از الگوریتمهای یادگیری ماشین پیشرفته است که با دقت بینظیری به رصد و تحلیل رفتار کاربران میپردازند. این سیستم تنها به لایکها یا کامنتهای شما اکتفا نمیکند، بلکه هر ثانیه مکث روی یک ویدیو، بازبینی مجدد آن، اشتراکگذاریها و حتی زمان کلی حضور شما در پلتفرم را ثبت و بررسی میکند. این دادههای عظیم به الگوریتم کمک میکنند تا مدلی بسیار دقیق از علایق و ترجیحات فردی هر کاربر بسازد.
هدف نهایی این الگوریتم، صرفاً نمایش محتوایی نیست که شما از قبل به آن علاقه دارید، بلکه افزایش حداکثری زمان تعامل و حضور در پلتفرم است. به همین دلیل، الگوریتم تیکتاک به شکلی طراحی شده که از ویژگیهای روانشناختی و رفتارهای اعتیادآور کاربران بهرهبرداری کند و آنها را درگیر نگه دارد. این پلتفرم با تحلیل الگوهای مشاهده، به سرعت متوجه میشود که چه نوع محتوایی میتواند بیشترین واکنش را از کاربر بگیرد و به این ترتیب، مسیر تعامل او را به دقت برنامهریزی میکند.
تونلهای دیجیتال و شکلدهی به تجربه کاربری با الگوریتم تیکتاک
تیکتاک از مفهومی به نام «تونلسازی دیجیتال» استفاده میکند؛ فرآیندی که در آن، بر اساس تعاملات اولیه کاربران، آنها به تدریج به سمت نوع خاصی از محتوا هدایت میشوند. به این معنا که هرچه کاربر ویدیوهای مرتبط با یک موضوع خاص را بیشتر تماشا کند، الگوریتم تیکتاک ویدیوهای مشابه بیشتری را به او پیشنهاد میدهد و او را عمیقتر به یک «تونل موضوعی» میکشاند.
نکته قابل تأمل اینجاست که حتی خود برنامهنویسان تیکتاک نیز به طور مستقیم تصمیم نمیگیرند که یک کاربر خاص با ویژگیهای روانی مشخص هدفگذاری شود. بلکه الگوریتم به صورت خودکار از دادهها یاد میگیرد و پیشبینی میکند چه محتوایی برای هر فرد جذاب خواهد بود. تحقیقات و تجربیات شخصی کاربران نشان میدهد که الگوریتم تیکتاک میتواند جنبههایی از شخصیت افراد، از جمله گرایشهای سیاسی یا تمایلات روانشناختی پنهان، را پیش از آنکه خودشان به آنها پی ببرند، آشکار سازد و این امر احساس از دست رفتن کنترل بر تجربه دیجیتال را تشدید میکند. این "خوداندیشی ناخواسته" میتواند برای برخی جذاب و برای برخی دیگر نگرانکننده باشد.
چالشهای اخلاقی و نگرانیهای سلامت روان از نفوذ الگوریتم تیکتاک
کارشناسان حریم خصوصی و سلامت روان هشدار میدهند که قدرت الگوریتم تیکتاک میتواند سوءاستفادههای جدی به دنبال داشته باشد. اگر سیستم تشخیص دهد که کاربری مستعد آسیبپذیریهای خاصی است، ممکن است او را به سمت محتواهای مضر یا اطلاعات نادرست هدایت کند که این امر به طور بالقوه میتواند سلامت روان یا اختلالات رفتاری فرد را تشدید کند.
مطالعات متعدد نشان دادهاند که پلتفرمهای رسانه اجتماعی، به خصوص تیکتاک، نوجوانان را در معرض «رژیم تاریکی» آنلاین قرار میدهند. این رژیم شامل محتواهایی است که میتواند بر اختلالات خوردن، خودآزاری یا افسردگی دامن بزند. این نگرانیها باعث شده است که دادستانها در ایالتهای مختلف آمریکا علیه تیکتاک و متا (شرکت مادر اینستاگرام و فیسبوک) اقامه دعوی کنند و الگوریتمهای آنها را عامل قرار دادن کودکان در معرض جریان مستمر محتوای آسیبزننده بدانند.
تاثیرات بالقوه الگوریتمهای تیکتاک بر کاربران:
تقویت سوگیریهای شناختی و ایجاد اتاقهای پژواک اطلاعاتی.
افزایش اضطراب و مقایسه اجتماعی ناسالم، به خصوص در قشر نوجوان و جوان.
هدایت ناخواسته کاربران به سمت محتواهای افراطی، مضر یا گمراهکننده که میتواند بر عقاید و رفتارهای آنها تأثیر بگذارد.
نبرد حقوقی بر سر الگوریتم تیکتاک؛ تقابل حریم خصوصی و نوآوری
با توجه به این قابلیتهای نگرانکننده، قانونگذاران در نیویورک و دیگر ایالتهای آمریکا خواستار اعمال محدودیتهایی بر الگوریتمهای رسانههای اجتماعی، به ویژه الگوریتم تیکتاک، هستند. پیشنهادهای قانونی معمولاً شامل ممنوعیت استفاده پلتفرمها از الگوریتمها برای ارائه محتوا به کودکان بدون رضایت والدین است. هدف این قوانین، بازگرداندن کنترل به کاربران و والدین و جلوگیری از آسیبهای روانی ناشی از محتوای هدفمند است.
این در حالی است که شرکتهای بزرگ فناوری، از جمله فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و تیکتاک، با طرح دعاوی حقوقی، این قوانین را مغایر با قانون اساسی (به ویژه آزادی بیان) میدانند و بر حق خود برای نوآوری و ارائه خدمات شخصیسازیشده تأکید میکنند. پروندهای مهم در ایالت آرکانزاس که قصد داشت قانون ایمنی رسانههای اجتماعی را اجرا کند، با حکم قاضی فدرال متوقف شد؛ چرا که قانون "بیش از حد کلی و مبهم" تشخیص داده شده بود.
برخی محافل حقوقی نیز اصلاح «بخش ۲۳۰ قانون نزاکت ارتباطات آمریکا» را خواستارند. این بخش به پلتفرمها مصونیت قانونی در قبال محتوای منتشرشده توسط کاربران میدهد و بازنگری در آن میتواند تیکتاک را ملزم به مسئولیتپذیری بیشتر در نحوه بررسی و پردازش محتوا کند و استانداردی مانند «شخص معقول» را در نظر بگیرد تا پلتفرمها در قبال آسیبهای ناشی از الگوریتمهای خود پاسخگو باشند.
نتیجهگیری: قدرت الگوریتم تیکتاک و آینده تعاملات دیجیتال
تیکتاک با توانایی بیسابقه خود در درک و پیشبینی رفتار دیجیتالی انسان، سوالات بنیادی درباره حریم خصوصی، تأثیر روانی و مسئولیت اخلاقی توسعهدهندگان فناوری ایجاد میکند. الگوریتم تیکتاک، با پیشبینی خواسته و تمایلات کاربران پیش از آگاهی خودشان، آن را به ابزاری فوقالعاده قدرتمند تبدیل کرده است. این قدرت، در صورت عدم وجود تنظیمات و کنترلهای مناسب، میتواند بسیار خطرناک باشد و به جای توانمندسازی، به دستکاری و آسیبپذیری کاربران منجر شود.
پرسش اساسی امروز این است: آیا جامعه آماده است که چنین قدرت عظیمی را بر ذهن ناخودآگاه خود واگذار کند؟ نیاز به شفافیت، مقرراتگذاری دقیق و آموزش کاربران برای درک نحوه عملکرد این الگوریتمها بیش از پیش احساس میشود تا از پتانسیلهای مثبت آنها بهرهبرداری کرده و در عین حال، خطرات بالقوه الگوریتم تیکتاک و پلتفرمهای مشابه را به حداقل برسانیم و از حریم خصوصی و سلامت روان کاربران در برابر نفوذهای ناخواسته محافظت کنیم.
مطالب مرتبط
- دولت بریتانیا برای نخستین بار حملهای سایبری بزرگ به سامانههای حساس خود را تایید کرد
- افزایش چشمگیر سرعت گوشی اندروید با روشی ساده: پاکسازی هوشمند کش اپلیکیشنها و مرورگر
- انفجار جزئی یکی از ماهوارههای استارلینک در مدار زمین؛ هشداری تازه برای تراکم فضا
- انفجار جزئی یکی از ماهوارههای استارلینک در مدار زمین؛ هشداری تازه برای تراکم فضا
سینا علیپور
او دانشجوی رشته مهندسی کامپیوتر در مقطع کارشناسی است و فعالیت حرفهای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۹۸ با یک بلاگ شخصی در حوزه فناوری آغاز کرده است. وی پس از مدتی به عنوان نویسنده آزاد در مجلههای آنلاین تکنولوژی فعالیت کرد و در حال حاضر، دبیر سرویس نقد و بررسی گجتهای هوشمند در یک مجله معتبر تکنولوژی است.
