پلتفرم های داخلی یا خارجی؛ انتخاب با مردم
فارغ از نظرسنجی منتشر شده که حاکی از افزایش استفاده از پیام رسان های بومی در پی اعمال گسترده فیلترینگ است، به نظر می رسد آسیب پذیری شبکه اینترنت و سود سرشار حاصل از بازار سیاه فیلترشکن ها، مسئولین را متوجه ناکارآمدی این سیاست و اجبار کاربران به استفاده از پلتفرم های ایرانی کرده است.
امروز پس از مدت ها، نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی در دولت جدید برگزار می شود. در این جلسه قرار است درباره احتمال لغو فیلترینگ تصمیم گیری شود. گزارش های مختلف همچنان از ناکارآمدی اعمال چنین محدودیت هایی خبر می دهند. بر اساس نتایج آخرین نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، 82.2 درصد ایرانیان در شهریور ماه از حداقل یک پیام رسان یا شبکه اجتماعی استفاده کرده اند. بیشتر از سایر اپلیکیشن ها، اینستاگرام محبوب بوده است.
بررسی های انجام شده حاکی است که استفاده از اینستاگرام با وجود کاهش در بازه زمانی خرداد 1401 تا دی ماه 1402، در شهریور امسال به 50.6 درصد افزایش یافته است.پیش از اعمال فیلترینگ در خرداد 1401، 71 درصد از کاربران از اینستاگرام استفاده می کردند که پس از فیلترینگ به 46.5 درصد کاهش یافت. نتایج این نظرسنجی همچنین استفاده کاربران از تلگرام با 39.3 درصد و واتساپ با 33.3 درصد محبوبیت را تایید می کند.
اقبال به پیام رسان های بومی
نظرسنجی ایسپا میزان استفاده ایرانی ها از پلتفرم های بومی را نیز بررسی کرده است. نتایج نشان می دهد که با وجود ترجیح استفاده از پلتفرم های بین المللی، اعمال فیلترینگ باعث شده استفاده از پیام رسان های داخلی افزایش یابد.
ایتا، روبیکا و بله بیشترین میزان استفاده را در بین پلتفرم های ایرانی داشته اند. استفاده از ایتا، روبیکا و بله پیش از اعمال فیلترینگ در خرداد 1401 کمتر از 10 درصد بوده اما از اسفند 1401 رشد استفاده از آنها مشاهده شده است. هم اکنون این سه پلتفرم بیشترین میزان استفاده را در طول سال های فعالیت خود دارند.
البته باید توجه داشت که استقبال از پیام رسان های بومی تا حد زیادی به الزام دریافت خدمات بانکی، مالی و … از طریق عضویت در این پلتفرم ها برمی گردد. عضویت در پیام رسان هایی مانند ایتا و بله برای دریافت ارز مسافرتی، تسهیلات بانکی، ثبت نام مدارس و دانشگاه ها و … الزامی است.
حمایت های دولتی
دولت نیز با تصویب آیین نامه حمایت از کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال در سال 1401، حمایت های مادی و معنوی ویژه ای برای پیام رسان های داخلی در نظر گرفت. یکپارچه سازی پلتفرم های بومی و ارائه وام سازمان فناوری اطلاعات به کسب و کارهای فعال در پیام رسان های داخلی، تنها بخشی از این حمایت ها بوده است.
تجمیع پیام رسان ها
تجمیع پیام رسان ها یکی از برنامه هایی بود که با شروع محدودیت های اینترنتی و فیلترینگ گسترده پلتفرم های خارجی در نیمه دوم سال 1401 در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفت. این طرح همچنان از نظر کاربران و کارشناسان ناکارآمد بوده است. در نهایت پس از چندین بار تاخیر، در ابتدای اردیبهشت ماه سال گذشته چهار پیام رسان ایتا، بله، گپ و آی گپ به هم متصل شدند. تا زمان نگارش این مقاله، اتصال سروش پلاس و روبیکا نامشخص است.
از طرفی سازمان فناوری اطلاعات برای کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال که حداقل سه ماه سابقه فعالیت در پلتفرم های داخلی مانند ایتا، روبیکا، سروش پلاس، شیپور، کسبینو، آی گپ و بله دارند، تسهیلات 200 تا 500 میلیون تومانی در نظر گرفته است. به دلیل مبلغ کم، نبود منابع، شرط فعالیت در پیام رسان های داخلی و بی توجهی به مشکلات اصلی مشاغل، استقبال چندانی از این وام نشده است.
کلید فیلترینگ را می‌زنند؟
به طور کلی دولت سیزدهم تلاش کرد تا مردم را مجبور به استفاده از پیام رسان های داخلی کند، میزان استفاده از این پلتفرم ها پس از فیلترینگ افزایش یافت اما همچنان ایرانی ها استفاده از پلتفرم های بین المللی و فراگیر را به گزینه های داخلی ترجیح می دهند.
کارشناسان معتقدند اصلی ترین دلیل بی میلی جامعه به پیام رسان های داخلی، عدم اعتماد به آنها در حفظ حریم خصوصی کاربران است. انتشار تصویر صفحه چت یک کاربر در پیام رسان بله، ایجاد حساب های جعلی در روبیکا که به حذف آن از گوگل پلی و در پی آن فیلترینگ گوگل پلی توسط دولت منجر شد و اختلالات مکرر ایتا و بله از جمله مواردی است که نگرانی ایرانی ها را از عملکرد این پلتفرم ها تایید می کند. به نظر می رسد که مسئولین نیز مهاجرت اجباری به پیام رسان های داخلی را ناموفق تلقی کرده و قصد دارند حکمرانی مناسب در فضای مجازی را احیا کنند.
در همین راستا قرار است نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی در دولت جدید با حضور مسعود پزشکیان، رئیس جمهور برگزار شود. این جلسه احتمالا رفع فیلترینگ را در دستور کار خواهد داشت؛ جلسه ای که حاضران در آن به خوبی می دانند نتیجه آن چقدر برای مردم اهمیت دارد.
