نتایج یک پژوهش مشترک از دانشگاه بیله‌فلد آلمان و دانشگاه وارویک انگلستان نشان می‌دهد که نوشیدن قهوه در ساعات ابتدایی روز می‌تواند به‌طور قابل توجهی سطح انرژی و احساس شادی را در افراد افزایش دهد. این اثر مثبت در ساعات صبح، نسبت به سایر زمان‌های روز، شدت بیشتری دارد؛ هرچند مصرف بیش از حد کافئین همچنان با پیامدهای منفی برای سلامت همراه است.
بررسی رفتار روزانه مصرف‌کنندگان کافئین
این مطالعه که در نشریه علمی Scientific Reports منتشر شده، رفتار روزانه ۲۳۶ جوان آلمانی را طی چهار هفته مورد بررسی قرار داده است. شرکت‌کنندگان روزانه هفت بار از طریق تلفن همراه وضعیت خلقی خود و میزان مصرف کافئین در ۹۰ دقیقه گذشته را ثبت کردند. هدف این روش، سنجش تأثیر واقعی کافئین در زندگی روزمره و خارج از محیط‌های کنترل‌شده آزمایشگاهی بود.
نتایج نشان داد که مصرف کافئین نه‌تنها باعث افزایش خلق مثبت می‌شود، بلکه تا حدی از احساسات منفی مانند غم، بی‌حوصلگی و تحریک‌پذیری نیز می‌کاهد. البته اثر کاهش‌دهنده بر هیجانات منفی به اندازه اثر تقویت‌کننده بر هیجانات مثبت قوی نبود و وابستگی خاصی به زمان روز نداشت.
تأثیر مشابه کافئین در افراد با شرایط روانی مختلف
یکی از نکات قابل توجه در این پژوهش، یکنواختی تأثیر کافئین در میان افراد مختلف بود. تفاوتی میان کسانی که سابقه مصرف بیشتر داشتند یا با مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلالات خواب مواجه بودند، مشاهده نشد. برخلاف انتظار، حتی افراد با سطح اضطراب بالا نیز پس از مصرف قهوه دچار تغییرات منفی خلقی نشدند. به گفته جاستین هاخنبرگر، پژوهشگر دانشگاه بیله‌فلد، ممکن است افرادی که واکنش منفی به کافئین دارند، به‌طور کلی از مصرف آن خودداری کنند. همچنین در این مطالعه، افراد کاملاً پرهیزکار از کافئین حضور نداشتند.
مکانیسم اثرگذاری کافئین بر مغز
محققان توضیح می‌دهند که اثرات مثبت کافئین به توانایی آن در مسدود کردن گیرنده‌های آدنوزین در مغز مرتبط است. این فرآیند موجب افزایش فعالیت دوپامین در بخش‌های کلیدی مغز شده و در نتیجه هوشیاری و خلق مثبت را تقویت می‌کند. با این حال، هنوز مشخص نیست که این اثرات تا چه اندازه ناشی از رفع علائم خفیف محرومیت از کافئین پس از خواب شبانه است؛ چرا که حتی مصرف‌کنندگان متوسط نیز ممکن است صبح‌ها با نوشیدن اولین فنجان قهوه یا چای، از علائم ترک رهایی یابند.
هشدار درباره وابستگی به کافئین
پژوهشگران یادآور شدند که حدود ۸۰ درصد بزرگسالان در سراسر جهان به‌طور منظم نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف می‌کنند. این عادت حتی در برخی حیوانات نیز مشاهده شده است؛ برای مثال زنبورها به شهد گیاهان حاوی کافئین علاقه بیشتری نشان می‌دهند. با وجود این، متخصصان هشدار می‌دهند که وابستگی به کافئین یک واقعیت است و مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند اختلال خواب، افزایش اضطراب و سایر آسیب‌های جسمی و روانی شود.
در نتیجه، اگرچه نوشیدن قهوه در صبح می‌تواند به بهبود خلق و افزایش انرژی کمک کند، اما حفظ تعادل در مصرف و توجه به سلامت عمومی همچنان ضروری است.
سینا علیپور
او دانشجوی رشته مهندسی کامپیوتر در مقطع کارشناسی است و فعالیت حرفه‌ای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۹۸ با یک بلاگ شخصی در حوزه فناوری آغاز کرده است. وی پس از مدتی به عنوان نویسنده آزاد در مجله‌های آنلاین تکنولوژی فعالیت کرد و در حال حاضر، دبیر سرویس نقد و بررسی گجت‌های هوشمند در یک مجله معتبر تکنولوژی است.
