در سپیده دم منظومه شمسی، حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش، برخوردی عظیم میان زمین جوان و جرمی آسمانی به اندازه مریخ، به نام “تیا”، رخ داد. این رویداد کیهانی، توده عظیمی از سنگ و غبار را به فضا پرتاب کرد. این مواد، تحت تاثیر جاذبه زمین، در مدت زمان کوتاهی، شاید حتی چند ساعت، به هم پیوستند و ماه را پدید آوردند.
ماه در آغاز، گویی کوره ای مذاب بود. فرآیندهای درونی آن باعث تفکیک لایه های داخلی شد و هسته، گوشته و پوسته آن را شکل داد؛ ساختاری لایه ای که همچنان ماه را تشکیل می دهد و آن را پس از قمر “آیو” مشتری، به دومین قمر چگال منظومه شمسی تبدیل کرده است.
پوشش سطحی ماه از چه تشکیل شده است؟
سطح ماه را لایه ای از خاک و سنگ پوشانده که دانشمندان آن را “رگولیت” می نامند. ضخامت این لایه در مناطق مختلف متفاوت است: از کمتر از ۵ متر در دشت‌های بازالتی تا ۲۰ متر در مناطق مرتفع. ترکیب این خاک، عمدتا از دو نوع سنگ به نام‌های بازالت و آنورتوزیت تشکیل شده است.
ساختار درونی ماه چگونه است؟
زیر لایه رگولیت، پوسته ماه قرار دارد که ضخامت آن در سمت رو به زمین بین ۳۵ تا ۴۵ کیلومتر و در سمت پنهان تا حدود ۱۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود. این پوسته ناهموار، سرشار از عناصری مانند اکسیژن، منیزیم، آهن و هیدروژن است.
زیر پوسته، گوشته ماه جای گرفته است. دانشمندان بر این باورند که این گوشته، حاصل سرد شدن تدریجی اقیانوسی از گدازه‌های مذاب است که حدود ۱۰۰ میلیون سال پس از پیدایش ماه شکل گرفته است. در نهایت، در مرکز ماه، هسته آن جای گرفته که مانند هسته زمین، ساختاری پیچیده دارد.
راز هسته ماه
ساختار هسته ماه تا چندی پیش، موضوع بحث و جدل های علمی بود. اما اکنون دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که این هسته، از یک بخش بیرونی مایع و یک بخش درونی جامد تشکیل شده است. اگرچه ماهیت مایع هسته حدود ۲۰ سال پیش کشف شد، اما وجود بخش جامد آن، اخیرا مشخص گردید.
پژوهشگران فرانسوی از مراکز مختلف علمی، در سال ۲۰۲۳، وجود هسته ای جامد با قطری حدود ۵۰۰ کیلومتر (تقریبا ۱۵ درصد قطر ماه) را تایید کردند. این هسته کوچک، پیش از این از دید دانشمندان پنهان مانده بود. مطالعات نشان می دهد که این هسته جامد، عمدتا از فلزی با چگالی نزدیک به آهن تشکیل شده است.
این تحقیقات همچنین پدیده “وارونگی گوشته” را آشکار کرد؛ پدیده‌ای که فرضیه جابجایی مواد در گوشته را تایید می‌کند و توضیح می‌دهد که چرا عناصر غنی از آهن در سطح ماه یافت می‌شوند.
