## راز کهکشان‌های دور و انبساط شگفت‌انگیز جهان
از زمان شروع به کار تلسکوپ فضایی جیمز وب در سال ۲۰۲۲، دیدگاه ما نسبت به کیهان دگرگون شده است. یکی از بزرگترین دستاوردهای این رصدخانه، مشاهده برخی از دورترین کهکشان‌هایی است که تاکنون دیده شده‌اند. اما چگونه ممکن است کهکشان‌هایی در فاصله‌ی ۳۳.۸ میلیارد سال نوری قابل مشاهده باشند، در حالی که عمر جهان حدود ۱۳.۸ میلیارد سال است؟
پاسخ این معما در انبساط شگفت‌انگیز کیهان نهفته است. در اوایل قرن بیستم، ادوین هابل کشف کرد که کهکشان‌ها از یکدیگر دور می‌شوند و هرچه فاصله‌ی آنها بیشتر باشد، سرعت دور شدن آنها نیز بیشتر است. این بدان معناست که جهان در حال انبساط است.
در سال ۱۹۹۸، این کشف پیچیده‌تر شد؛ دو گروه جداگانه از اخترشناسان دریافتند که جهان نه تنها در حال انبساط است، بلکه سرعت این انبساط نیز در حال افزایش است. این شتاب توسط نیرویی مرموز به نام “انرژی تاریک” هدایت می‌شود که ماهیت آن هنوز ناشناخته است.
با در نظر گرفتن انبساط جهان، می‌توانیم به چگونگی مشاهده‌ی کهکشان‌هایی مانند JADES-GS-z14-0، که ۳۳.۸ میلیارد سال نوری از ما فاصله دارد، پی ببریم. از زمان پیدایش جهان تا کنون، دو دوره بزرگ انبساط رخ داده است:
1. **دوره تورم کیهانی** (بیگ بنگ): در این دوره، حجم کیهان به طور چشمگیری افزایش یافت و زمینه را برای شکل‌گیری اولین اتم‌ها، ستاره‌ها و کهکشان‌ها فراهم کرد.
2. **دوره انرژی تاریک**: حدود ۱۰ میلیارد سال پس از بیگ بنگ، جهان بار دیگر به سرعت شروع به انبساط کرد و این انبساط همچنان ادامه دارد.
به دلیل این دوره‌های مختلف انبساط، نوری که از کهکشان JADES-GS-z14-0 منتشر می‌شود، حدود ۱۳.۵ میلیارد سال در راه بوده تا به تلسکوپ جیمز وب و زمین برسد، در حالی که فاصله‌ی واقعی آن ۳۳.۸ میلیارد سال نوری است.
“افق کیهانی” یا “افق فوتون” مرزی است که در حدود ۴۶.۱ میلیارد سال نوری از ما فاصله دارد و این رقم تحت تأثیر انبساط جهان قرار دارد. فراتر از این مرز، هیچ کهکشانی قابل مشاهده نیست. کهکشان JADES-GS-z14-0 در واقع در همین مرز قرار دارد.
برای جلوگیری از سردرگمی، اخترشناسان از دو مقیاس اندازه گیری فاصله استفاده می‌کنند:
* **فاصله هم‌متحرک**: این فاصله انبساط جهان را به عنوان یک عامل حذف می‌کند.
* **فاصله واقعی**: این فاصله انبساط جهان را شامل می‌شود.
بنابراین، فاصله‌ی هم‌متحرک JADES-GS-z14-0 حدود ۱۳.۵ میلیارد سال نوری است، در حالی که فاصله‌ی واقعی آن ۳۳.۸ میلیارد سال نوری است.
