پژوهشی تازه نشان می‌دهد آلودگی هوای شهری دیگر فقط ریه‌ها را تهدید نمی‌کند؛ ذرات ریز معلق می‌توانند به سطح گلبول‌های قرمز متصل شوند، وارد جریان خون شوند و فلزات سمی را به اندام‌های دوردست ببرند — مکانیسمی که توضیح‌دهنده افزایش بیماری‌های قلبی و عصبی در شهرهای آلوده است.
خلاصه مطالعه و روش کار
در مطالعه‌ای کنترل‌شده از دانشگاه کوئین مری لندن، داوطلبان بین مسیرهای درون‌شهری و فضای اداری جابه‌جا شدند و کیفیت هوا و نمونه‌های خونی آن‌ها با دستگاه‌های دقیق اندازه‌گیری شد. نتایج کلیدی شامل موارد زیر بود:
- افزایش ذرات ریز PM2.5 در مجاورت جاده‌های پرتردد تا پنج برابر هوای داخل ساختمان؛
- افزایش چسبندگی ذرات به گلبول‌های قرمز که در برخی نمونه‌ها تا سه برابر مشاهده شد؛
- تأثیر محافظتی ماسک FFP2 که در آزمایش تکراری مانع از افزایش چسبندگی ذرات شد؛
- شناسایی فلزات خطرناک مانند آهن، مس، نقره و مولیبدن در ذرات متصل‌شده.
مکانیسم حمله ذرات به بدن
این ذرات ریز همچون «سواران پنهان» عمل می‌کنند: ابتدا از طریق تنفس وارد ریه می‌شوند، سپس به‌صورت مستقیم یا از مسیرهای التهابی با سلول‌های خونی تماس می‌گیرند و به گلبول‌های قرمز می‌چسبند. گلبول‌های قرمز با گردش در بدن، این ترکیبات آلاینده را به بافت‌ها و اندام‌هایی می‌رسانند که در حالت عادی حفاظت بیشتری داشتند. حضور فلزات سنگین درون این ذرات احتمال فعالیت‌های اکسیداتیو و التهاب موضعی را افزایش می‌دهد؛ فرآیندی که می‌تواند به آسیب عروقی، لخته‌سازی و نارسایی‌های عصبی بینجامد.
پیامدهای سلامت عمومی
یافته‌ها تصویری قوی از ارتباط مستقیم بین آلودگی شهری و افزایش بیماری‌های قلبی، سکته و اختلالات شناختی ارائه می‌دهد. نکات قابل توجه:
- گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان و مبتلایان به بیماری‌های مزمن در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- کاهش موقتی تماس با هوای آلوده (مثلاً با ماسک یا اجتناب از ساعات اوج ترافیک) می‌تواند بارِ حمله‌ی ذرات به بدن را کم کند.
توصیه‌های عملی و سیاست‌گذاری
- اقدامات فردی: استفاده از ماسک‌های فیلتر دار استاندارد در ساعات قرارگیری در محیط‌های پرترافیک و نصب فیلترهای مناسب در فضاهای بسته.
- اقدامات عمومی و سیاستی: تقویت استانداردهای انتشار خودروها، توسعه حمل‌ونقل پاک، ارتقای کیفیت سوخت و پایش دقیق‌تر سطح ذرات معلق در مناطق شهری. این دو سطح اقدام همزمان می‌تواند تا حد چشمگیری از اثرات زیان‌بار جلوگیری کند.
جمع‌بندی
این پژوهش هشدار روشنی است: آلودگی هوا صرفاً یک مشکل تنفسی نیست بلکه مسیرهای جدیدی برای انتقال سموم به درون بدن می‌گشاید. ترکیب توصیه‌های فردی مانند استفاده از ماسک با سیاست‌گذاری‌های بلندمدت برای کاهش منابع آلودگی، تنها راهی است که می‌تواند شهرها را به محیط‌های سالم‌تری برای زندگی تبدیل کند.
سینا علیپور
او دانشجوی رشته مهندسی کامپیوتر در مقطع کارشناسی است و فعالیت حرفه‌ای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۹۸ با یک بلاگ شخصی در حوزه فناوری آغاز کرده است. وی پس از مدتی به عنوان نویسنده آزاد در مجله‌های آنلاین تکنولوژی فعالیت کرد و در حال حاضر، دبیر سرویس نقد و بررسی گجت‌های هوشمند در یک مجله معتبر تکنولوژی است.
