## هوش مصنوعی، ستاره درخشان جوایز نوبل 2024
سال 2024 میلادی برای دنیای علم، سالی پربار و پر از تحولات شگفت انگیز بود. در این سال، برندگان جوایز نوبل در سه رشته پزشکی، فیزیک و شیمی اعلام شدند. این دانشمندان با تلاش‌های خستگی ناپذیر خود در جهت ارتقای زندگی انسان و کشف اسرار هستی، گام‌های بلندی برداشته‌اند و تعریفی نو از دنیای میکروسکوپی را برای ما به ارمغان آورده‌اند.
اما آنچه امسال به طور ویژه توجه‌ها را به خود جلب کرد، اختصاص جوایز نوبل فیزیک و شیمی به تحقیقات در حوزه هوش مصنوعی بود. این اتفاق، مهر تاییدی بود بر رسیدن عصر شکوفایی این فناوری نوظهور، که پیش از این کارشناسان آن را پیش‌بینی کرده بودند. به نظر می‌رسد کاربردهای هوش مصنوعی فراتر از گجت‌های جذاب و قابلیت‌هایی است که تلفن‌های همراه را به اسباب‌بازی‌های هوشمند تبدیل می‌کنند.
این فناوری که از دهه 1980 میلادی در حال توسعه بوده، اکنون به اوج شکوفایی خود رسیده و ریزترین ساختارهای علمی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.
## رمزگشایی از اسرار ریز RNA، کلید نوبل پزشکی
در سال 2024، دو محقق برجسته به خاطر پژوهش‌هایشان در زمینه میکرو RNA، برنده جایزه نوبل پزشکی شدند. کمیته نوبل “ویکتور امبروز” و “گری رووکن” را به عنوان برنده‌گان این جایزه معتبر معرفی کرد.
ویکتور امبروز، زیست‌شناس آمریکایی، به خاطر کشف میکرو RNA (miRNA) شناخته می‌شود. این محقق 70 ساله، پروفسور دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست است.
گری بروس رووکن، زیست‌شناس مولکولی در بیمارستان جنرال ماساچوست و پروفسور ژنتیک در دانشکده پزشکی هاروارد، نیز سهم بسزایی در کشف این مولکول‌های ریز RNA داشته است. miRNA نقش مهمی در تنظیم ژن‌ها دارد و این کشف انقلابی در کرم کوچک C,elegans، اصول جدیدی در تنظیم ژن‌ها را آشکار کرد.
تحقیقات این دو محقق تاثیر مهمی بر ارگانیسم‌های چند سلولی، از جمله انسان‌ها، خواهد داشت. میکرو RNA نقش مهمی در شیوه تحول و عملکرد ارگانیسم‌ها ایفا می‌کند.
## هشدار برندگان نوبل درباره خطرات هوش مصنوعی
“جان هاپفیلد” و “جفری هینتون”، دو محقق برجسته در زمینه هوش مصنوعی، به خاطر تحقیقاتشان در زمینه کاربرد یادگیری ماشینی در شبکه‌های عصبی مصنوعی، برنده جایزه نوبل فیزیک شدند.
هاپفیلد، محقق 91 ساله آمریکایی، ساختاری را ابداع کرد که قادر به ذخیره و بازسازی اطلاعات بود. هینتون نیز روشی را اختراع کرد که به طور مستقل ویژگی‌های موجود در داده‌ها را کشف می‌کند. این اختراع در شبکه‌های عصبی مصنوعی بزرگ، اهمیت زیادی دارد.
جفری هینتون، محقق رایانه و روانشناس شناختی انگلیسی-کانادایی، به عنوان پدرخوانده هوش مصنوعی شناخته می‌شود. او از سال 2013 تا 2023 در گوگل فعالیت می‌کرد، اما به دلیل نگرانی‌هایش درباره خطرات این فناوری نوین، از شغل خود در این غول فناوری استعفا داد.
هاپفیلد در مصاحبه‌ای پس از اعلام نامش به عنوان برنده نوبل فیزیک، درباره خطرات پیشرفت‌های اخیر هوش مصنوعی هشدار داد. او بر این باور است که در صورت عدم کنترل این پیشرفت‌ها، فاجعه‌ای در انتظار ما خواهد بود.
هاپفیلد با بیان اینکه هوش مصنوعی به سادگی ابزاری نیست که خوب یا بد باشد، گفت: “من به عنوان یک فیزیکدان، از فناوری‌هایی که هیچ کنترلی بر آنها نداریم نگران هستم. درک کامل نحوه عملکرد این فناوری‌ها برای تعیین مرزهای آن ضرورت دارد. هوش مصنوعی این سوال را برای ما به وجود می‌آورد”.
## هوش مصنوعی، برنده نوبل شیمی
جایزه نوبل شیمی نیز در سال 2024 به حوزه هوش مصنوعی تعلق گرفت. “دیوید بیکر”، محقق 48 ساله آمریکایی، به خاطر تحقیق درباره طراحی رایانشی پروتئین، نیمی از این جایزه را از آن خود کرد. بیکر، پروفسور بیوشیمی در دانشگاه واشنگتن آمریکا، برنامه‌هایی را برای حل مشکلات پیش بینی ساختار پروتئین توسعه داده است.
نیم دیگر جایزه نوبل شیمی به طور مشترک به “دمیس هاسابیس” و “جان جامپر”، محققان دیپ مایند گوگل، تعلق گرفت.
“دمیس هاسابیس”، محقق 48 ساله انگلیسی، پیش از این برنامه نویس و طراح بازی‌های رایانشی هوش مصنوعی بود. او هم اکنون مدیر اجرایی و یکی از بنیانگذاران دیپ مایند و Isomorphic Labs است.
“جان مایکل جامپر”، محقق ارشد تحقیقاتی آمریکایی در دیپ مایند، با همکاری همکارانش “آلفا فولد” را ابداع کرد. این مدل هوش مصنوعی، ساختار پروتئین را از توالی آمینواسید با دقت بالا پیش بینی می‌کند. او قبلاً اعلام کرده بود که تیم آلفا فولد تصمیم دارد 100 میلیون ساختار پروتئین را منتشر کند.
جامپر، متولد 1985، جوان‌ترین برنده نوبل امسال است. او از قبل به عنوان یکی از کاندیداهای دریافت این جایزه به خاطر تحقیقاتش روی مدل آلفا فولد شناخته می‌شد.
شرکت دیپ مایند با انتشار پستی در ایکس، به هر دو محقق تبریک گفت و این دستاورد را گامی بزرگ برای هوش مصنوعی، زیست شناسی رایانشی و علم دانست.
بیکر در مصاحبه‌ای گفت: ” ما از تمام شیوه‌هایی که طراحی پروتئین می‌تواند جهان را به مکانی بهتر تبدیل کند، از جمله در زمینه‌های بهداشت، پزشکی، فناوری و حفظ محیط زیست، هیجان زده هستیم. روش‌های هوش مصنوعی جدید ما بسیار قدرتمندتر از مدل‌های علمی سنتی است”.
